Neerwinden

Neerwinden

H. Kruiskerk

Op 28 november 1952 stortte een deel van de zoldering van de oude Kruiskerk in. Het reeds bouwvallige bedehuis werd ongeschikt verklaard. De modern-Romaanse kerk werd in 1952-53 gebouwd door aannemer Dedeurwaarder uit Jabbeke, naar het plan van de Hasseltse architect Jozef Deré. De plechtige inwijding had plaats op 19

september 1955. Het sobere, zaalvormige gebouw uit baksteen is 45 m lang en 16m breed. Sokket en portaalomlijsting zijn in natuursteen uitgewerkt. De klokkentoren meet 24 m hoog. Ïn een nis tussen portaal en toren bevindt zich de 284 kg wegende bronzen klok Catharina uit 1393 (een van de oudste in België nog bestaande klokken). Het interieur geeft een serene indruk. In het koor valt meteen het grote houten kruisbeeld op, een creatie van beeldhouwer Menten uit Herk-de-Stad. Het monumentale altaar, de preekstoel en de communiebank zijn in zwarte marmer.

Opvallend zijn de 14 ramen die naar ontwerp van prof. Griesenbroek, in 1980 aan weerszijden van het hoogaltaar werden aangiebracht. Het geheel werd uitgevoerd door het kunstatelier Joelle d'Alsace uit het Brusselse Neerharen. Vrij recent werd de linkerwand van het koor verfraaid met een merkwaardig 18de eeuws kruisbeeld. De stenen doopvont met koperen deksel is 19de eeuws. Het ruime schip met sokket in bruine baksteen, is verrijkt met zes beelden, kleurige glasramen en een kruisweg uit faïencetegels.

In de sacristie, nu weekkapel, bevinden zich een gerestaureerd kruisbeeld uit de oude Kruiskerk (18de eeuw), een beeld van Antonius, de heremiet, de 2de patroon van de parochie (19de eeuw) en een processiebeeld van O.L.V. met stoffen gewaad.

Vierkanthoeven

verspreid in de dorpskern zijn er een aantal 'Brabantse vierkanthoeven, waaronder het pachthof Pierco (Zavelstraat) uit de 18de eeuw en herbouwd in de 19de en 20ste eeuw. Het hof omvat een woonvleugel en dienstgebouwen rondom een rechthoekig neerhof en een pooitgenouw met toren en duiventil (1778). In de 19de eeuw werd een nieuw woonvertrek toegevoegd dat het 'kasteeltje' werd genoemd.

Het 'hof Van De Weyer' (Kruiskensstraat) bestaat uit een ruim rechthoekig woonvertrek met prachtige ínkomhal, een aantal stallingen, een industrieel complex (eind 19de eeuw) waar alcohol werd gedistilleerd, en een ietwat vervallen Engelse tuin met paviljoenen, vijver en weilanden. Indrukwekkend, aan de grens van het domein naast de Spoorweg, is de pseudo-rotsformatie met burchtruïne en gedeeltelijk gedempte vijver. Lees meer.

Tombe van Middelwinden

De Tombe van Middelwinde (beschermd K.B. 30/12/1933), een Romeinse grafheuwel op de grens tussen Neer- en Overwinden werd in 1864 door een paar amateur-archeologen onderzocht. Naast fragmenten van metalen vazen, drie bronzen ringen, zes ijzeren nagels, werd een mooi uit klei gebakken urne gevonden en geschonken

aan de Geschied- en Heemkundige Kring. In 1873 volgde een 2de opgraving, er werd een gang gegraven en de onderzoekers stuitten op een muur in natuursteen, waarachter een grafkamer werd aangetroffen. Naast enkele potscherven en een metalen beslag vermoedelijk afkomstig van een koffer, werd een metalen mes aangetroffen. Bij het verbreden van de weg tussen Neer- en Overwinden in 1912 werd in de omgeving van de tumulus een aantal platte stenen opgedolven. Vermoedelijk stonden ze eertijds in een kring rond de tombe of waren zij fragrmenten van een begraafplaats. Eén van de stenen, een kolos van ongeveer 1.000 kg prijkt sindsdien als

'menhir', op het plantsoen voor de H. Kruiskerk. Lees meer.

De Kruiskapel

Deze merkwaardige veldkapel, even buiten de dorpskern op de weg vanuit Neerwinden naar Neerhespen, vormde eeuwenlang het kruispunt van zes wegen. Begin jaren '70 verdwenen de veldwegen. Kapel en omgeving, eigendom van de kerkfabriek van de Heilige Kruiskerk, werden bij K. B. van 27/10/1982 wel beschermd als monument.

Naar een middeleeuwse legende vond een ploegende boer een kruisbeeld op de plaats waar later een kapelletje werd gebouwd. Reeds in de 16de eeuw werd de kapel bij naam genoemd. Zij vormde het decor van de eerste veldslag van Neerwinden (1693). De bedevaarders kwamen er van heinde en verre bidden voor vruchtbare akkers.

Het huidige gebouw werd in 1780 opgetrokken in baksteen, de deur en vensterlijsten werden in natuursteen afgewerkt. Boven de deur werd de spreuk 'o crux Ave spes unica' aangebracht. Een eenvoudig zadeldak uit lijsteen wordt bekroond door een eenvoudig stenen kruis. Onder pastoor Vencken, in 1899, werd de kapel gerestaureerd: de gevel werd voorzien van een cementen bepleistering, er naar de straatzijde toe werd het dak verlengd zodat de celebrant tijdens openluchtvieringen beschut werd.

Meermaals, reeds in de 17de eeuw, was het gebouw het mikpunt van vandalisme en diefstal . Een driest hoogtepunt vormde het ontvreemden van het eeuwenoude kruisbeeld in de jaren '80. In 1978 werd naar aanleiding van het jaar van het dorp de kapel grondig opgefrist. Een oriëntatiebord met het verloop van de troepenbewegingen van de beide veldslagen werd onthuld, alsmede een marmeren herinneringsplaat met opschrift: 'Hier verbleef veldmaarschark Josias von Coburg, grootoom van onze eerste koning Leopold I en overwinnaar van de tweede veldslag (1793)'. Lees ook.